WYSTAWA STAŁA

MUZEUM PAMIĘCI MIESZKAŃCÓW ZIEMI OŚWIĘCIMSKIEJ

Ul. MAKSYMILIANA KOLBEGO 2A

32-600 OŚWIĘCIM

tel.: +48 33 447 40 84

e-mail: biuro@muzeumpamieci.pl

www.muzeumpamieci.pl

Ekspozycja pn. „Obrazy pamięci – losy mieszkańców ziemi oświęcimskiej” ma na celu nie tylko przekazanie treści historycznych, lecz również skłonienie odbiorcy do głębszych refleksji dotyczących naszego człowieczeństwa, właściwych wyborów, wartości pomocy niesionej drugiemu człowiekowi.

GODZINY OTWARCIA:

www.muzeumpamieci.pl

REZERWACJA BILETÓW:

www.rezerwacje.muzeumpamieci.pl

Muzeum Pamięci Mieszkańców Ziemi Oświęcimskiej jest miejscem, w którym wiodącą rolę odgrywa pamięć, ta w wymiarze indywidualnym, jak i zbiorowym. Celem wystawy jest przywrócenie i ocalenie pamięci o ludziach tworzących historię ziemi oświęcimskiej.

Ekspozycja łączy czas przeszły z teraźniejszością budując swoistą więź, międzypokoleniową wspólnotę a tym samym jej tożsamość. Myślą przewodnią wystawy muzealnej jest ukierunkowanie na losy człowieka w zderzeniu z ważnymi wydarzeniami historycznymi oraz krótkie przedstawienie dziejów ziemi oświęcimskiej. Kluczowa cześć ekspozycji dotyczy okresu II wojny światowej i prezentuje bohaterskie działania mieszkańców tej ziemi, którzy z narażeniem życia własnego i niejednokrotnie swoich bliskich, udzielali wszelkiej pomocy więźniom obozu Auschwitz.

Ekspozycja ma charakter multimedialny, z wiodącą rolą relacji świadków. Wspomnienia mieszkańców są niezwykle sugestywne, pamięć o codzienności okupacyjnej jest wciąż żywa mimo upływu wielu lat. Bohaterowie relacji na nowo przeżywają historię, w której uczestniczyli i niejednokrotnie wzruszając się przywoływanymi obrazami z przeszłości. Filmy wzbogacone są historycznym komentarzem narratora, zdjęciami i archiwalnymi dokumentami. Całość narracji uzupełniają artefakty umieszczone w nowoczesnych gablotach.

Wystawa zlokalizowana jest na trzech poziomach budynku.

I strefa znajduje się na parterze. W holu głównym zwiedzającego przywita wyjątkowa i jedyna w swoim rodzaju rzeźba światowej klasy artysty Igora Mitoraja pochodzącego z pobliskiego Grojca. Rzeźba nosi tytuł „Asklepios”, w mitologii greckiej jest on patronem lekarzy. Symbolika tej postaci wpisuje się w dominującą na wystawie ideę pomocy, którą nieśli również lekarze i farmaceuci ziemi oświęcimskiej więźniom obozu Auschwitz.

W sąsiedniej przestrzeni na jednym z pierwszych w Polsce ekranów sferycznych prezentowany jest film ukazujący piękno ziemi oświęcimskiej. Tuż obok na ścianie umieszczony został ekran dotykowy przybliżający historię tego regionu, zabytki, ważne postacie historyczne.

W tej samej przestrzeni znajduje się rzeźba Jana Staszaka zatytułowana „Rodzina z Auschwitz”. Artysta mieszkający we wsi Harmęże tworzył swoje dzieła z drzew rosnących w pobliżu byłego obozu Auschwitz II-Birkenau. Tym sposobem przywoływał pamięć o ludziach, którzy zginęli w KL Auschwitz. Pamięć jest kluczowym pojęciem opisującym ekspozycję stałą.

Przechodząc klatką schodową na I piętro zwiedzającemu towarzyszy projekcja fotografii dawnych i obecnych mieszkańców ziemi oświęcimskiej. Osób, które obecnie i w przeszłości były i są zaangażowane w dzieło niesienia pomocy drugiemu człowiekowi. Kompozycja jest wyrazem partycypacji lokalnej społeczności w tworzeniu wystawy muzeum.

II strefa znajduje się na piętrze, a jej przestrzeń jest podzielona na dwie części. Do mniejszego pomieszczenia zwiedzający przechodzi przez ekran parowy, który niczym kurtyna odsłania obrazy z okresu międzywojennego. Dzięki fotoplastykonom, nawiązującym do epoki, zwiedzający poznaje życie codzienne mieszkańców regionu. Z kolei wyświetlany w tej przestrzeni film zapoznaje zwiedzającego ze zmianami architektoniczno-urbanistycznymi Oświęcimia i okolic. Przekaz historyczny wzbogacają eksponaty dotyczące różnych sfer życia i działalności mieszkańców na tym terenie.

W większej przestrzeni tej strefy znajduje się zasadnicza część ekspozycji dotycząca II wojny światowej. Wystawa multimedialna ma formę labiryntu, którego ścianki wyodrębniają kolejne przestrzenie. Zwiedzający może w skupieniu poznać poprzez relacje świadków, grozę życia ludności zamieszkującej tereny znajdujące się w sąsiedztwie obozu koncentracyjnego i zagłady.

Głównym zagadnieniem ukazanym w przestrzeni labiryntu są różne aspekty pomocy niesionej więźniom KL Auschwitz przez mieszkańców ziemi oświęcimskiej. Pomocy, którą nieśli oni w sposób spontaniczny i zorganizowany, zderzając się z okrucieństwem jakie miało miejsce w powstałym na tym terenie obozie koncentracyjnym. Wyjątkowego wsparcia udzielano nie zważając na narodowość więźniów, liczył się przede wszystkim człowiek i ratowanie bliźniego. Mimo trudów codziennego życia i panującej biedy mieszkańcy udzielali pomocy więźniom narażając swoje życie i swoich rodzin.

Żywność, korespondencja, ukrywanie więźniów czy pomoc w ucieczkach to nie wszystkie aspekty pomocy.

Równie istotne było dostarczenie więźniom lekarstw. W ten rodzaj pomocy czynnie włączali się lokalni lekarze i farmaceuci. Maria Bobrzecka ps. „Marta”, nazywana „Aniołem Stróżem” z apteki w Brzeszczach była jedną z nich.

Ściany labiryntu zwieńczają tablice z odciskami nazwisk osób udzielających pomocy więźniom KL Auschwitz. Dziś po wielu latach trudno jednoznacznie wskazać wszystkich, którzy byli zaangażowani w to niezwykłe dzieło. Narrację tej przestrzeni wystawy uzupełniają obiekty prezentujące życie mieszkańców tego terenu pod jarzmem niemieckiej okupacji.

III strefa znajduje się na poddaszu i obejmuje dwie przestrzenie. Pierwsza stanowi kontynuację narracji wystawy z pierwszego piętra. Prezentuje relacje mieszkańców ziemi oświęcimskiej dotyczące pomocy niesionej przez oddziały partyzanckie Batalionów Chłopskich, Polskiej Partii Socjalistycznej i Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej, szczególnie oddziału partyzanckiego AK „Sosienki”.

Aranżacja w postaci strychu tej części ekspozycji, odwołuje się do miejsca schronienia udzielanego przez polskie rodziny uciekającym z obozu. Ucieczki więźniów z KL Auschwitz nie byłyby możliwe bez pomocy okolicznej ludności. Wyrazem wdzięczności więźniów były często tworzone przez nich rysunki, kartki ze słowami podziękowania, czy drobne rękodzieło. Znajdujący się w gablocie portret Wandy Żak z domu Jurczyk jest przykładem takiego uznania.

W ostatniej przestrzeni wystawy narracja skupia się na pierwszych dniach i tygodniach po oswobodzeniu KL Auschwitz w styczniu 1945r. „Wyzwolenie” wbrew oczekiwaniom nie przyniosło pełnej wolności. Ci, którzy w czasie wojny doświadczyli zagrożenia ze strony niemieckiego okupanta za swoją patriotyczna postawę stali się po wojnie celem represji władz komunistycznych.

Przykładem jest osoba Piotra Szewczyka – cichociemnego z Babic, aresztowanego i skazanego przez władze komunistyczne na śmierć. Ostatecznie wyrok zamieniono na 15 lat więzienia. W gablocie zobaczyć można osobiste pamiątki po majorze Szewczyku.

Charakter historii zaprezentowanych w muzeum ma skłonić do przemyśleń na temat wartości rzeczy którymi się otaczamy i relatywizmu potrzeb. Przed wejściem na ekspozycję zwiedzający może wskazać swoje wartości korzystając z aplikacji (ekran w strefie II). Po przejściu przez wystawę będzie miał możliwość skonfrontowania wcześniej dokonanych wyborów, również używając aplikacji (ekran w strefie III). Jej efektem jest edukacyjne oddziaływanie na sposób myślenia zwiedzających oraz ankietowanie realizacji założeń wystawy.

Kontynuacja wystawy stałej jest znajdująca się na zewnątrz budynku „Ścieżka Superbohaterów”, wyjątkowe miejsce, które przenosi korzystających z niego najmłodszych odbiorców w przeszłość. Ścieżka składa się z siedmiu stref, z których każda dedykowana jest dzieciom – małym „zuchom”, którzy w czasie II wojny światowej mimo swojego wieku pomagali więźniom obozu. Tych wyjątkowych bohaterów można odnaleźć na wystawie stałej oglądając relacje świadków historii. Ścieżka edukacyjna zaprojektowana z myślą o najmłodszych zwiedzających w prosty i sugestywny sposób przekazuje historię dzieci i ich trudną, wojenną codzienność.

Poznawanie tej niełatwej przeszłości poprzez aktywność na świeżym powietrzu to doskonały pomysł, który ma uświadomić, że pomaganie łączy się z podjęciem konkretnego działania, często wiążącego się z jakimś wyzwaniem, trudem. Ważnym aspektem „Ścieżki Superbohaterów” jest nauka współpracy i wzajemnej pomocy, niezależnie od czasów i okoliczności.