24 marca obchodzimy Narodowy Dzień Pamięci Polaków Ratujących Żydów pod okupacją niemiecką. Delegacja Muzeum Pamięci Mieszkańców Ziemi Oświęcimskiej uczciła w środę pamięć bohaterów – złożyła kwiaty i zapaliła znicze na grobach Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata w Przeciszowie.
Urodzona w Oświęcimiu Hania Gross wraz z innymi oświęcimskimi Żydami została wysiedlona z miasta przez Niemców w 1941 roku. Do rodziny Matlaków w Przeciszowie trafiła dwa lata później. Pod przybranym imieniem i nazwiskiem – Maria Ptaszkowska – doczekała końca wojny. Ostatnie miesiące niemieckiej okupacji spędziła ukrywając się w piwnicy. Po wsi zaczęła bowiem krążyć wieść, że nie jest prawdziwą Marysią.
Uratowali ją Józefa i Józef Matlakowie, ich córka Ludwika oraz siostra Józefa – Magdalena. Udzielając dziewczynce schronienia ryzykowali życiem. Za pomoc Żydom podczas niemieckiej okupacji groziła śmierć.
W 1995 roku wszyscy otrzymali tytuł Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata.
Po wojnie Hania wyjechała do Szwecji. Tam, pod nazwiskiem Rosenberg żyje do dziś.
Narodowy Dzień Pamięci Polaków Ratujących Żydów pod okupacją niemiecką jest obchodzony w rocznicę śmierci rodziny Ulmów z Markowej. 24 marca 1944 r. po doniesieniu, Niemcy rozstrzelali ciężarną Wiktorię i Józefa Ulmów oraz ich 6 dzieci. Wraz z nimi zginęło 8 Żydów, których ukrywali.
Jak zapisano w treści ustawy z 6 marca 2018 r. o ustanowieniu Narodowego Dnia Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką, uczyniono to – „w hołdzie Obywatelom Polskim – bohaterom, którzy w akcie heroicznej odwagi, niebywałego męstwa, współczucia i solidarności międzyludzkiej, wierni najwyższym wartościom etycznym, nakazom chrześcijańskiego miłosierdzia oraz etosowi suwerennej Rzeczypospolitej Polskiej, ratowali swoich żydowskich bliźnich od Zagłady zaplanowanej i realizowanej przez niemieckich okupantów”.
Delegacja Muzeum Pamięci Mieszkańców Ziemi Oświęcimskiej – dyrektor Dorota Mleczko (z lewej) i Joanna Cebulska przy grobie Ludwiki Molendy z domu Matlak na cmentarzu w Przeciszowie
Delegacja Muzeum Pamięci Mieszkańców Ziemi Oświęcimskiej – dyrektor Dorota Mleczko (z prawej) i Joanna Cebulska przy grobie Józefy i Józefa Matlaków na cmentarzu w Przeciszowie
