1 maja 2022 roku Muzeum Pamięci Mieszkańców Ziemi Oświęcimskiej udostępniło ekspozycję stałą dla wszystkich zwiedzających. Kilka dni wcześniej – 25 kwietnia – wystawa została oficjalnie otwarta.
W kwietniowych uroczystościach bardzo licznie uczestniczyli przedstawiciele władz państwowych, europosłowie, posłowie, a także przedstawiciele władz samorządowych wszystkich szczebli. W swoim wystąpieniu wicepremier, minister kultury i dziedzictwa narodowego prof. Piotr Gliński stwierdził:
– To jest kolejna instytucja pamięci, którą oddajemy społeczeństwu i która zaprzecza białym plamom, odzyskuje pamięć. Przez wszystkie lata wiele tych instytucji, które były i są Polsce potrzebne, właśnie dlatego, że budują naszą tożsamość i siłę naszej wspólnoty, nie były tworzone i nie były budowane. Cieszmy się. Dla mnie jest to powód do satysfakcji, że one w tej chwili powstają. To jest kolejna instytucja, która odzyskuje pamięć.
1 maja wraz z udostępnieniem wystawy dla wszystkich zwiedzających muzeum zorganizowało spotkanie autorskie z Tadeuszem Firczykiem – miłośnikiem historii i znanym oświęcimskim kolekcjonerem fotografii. Pretekstem było wydanie przez Muzeum Pamięci Mieszkańców Ziemi Oświęcimskiej albumu pt. „Spacer po Oświęcimiu. Fotografie ze zbiorów Tadeusza Firczyka”. Obecni na spotkaniu dostali książkę w prezencie.
W celu zaprezentowania nowo otwartej wystawy i zmodernizowanego budynku muzeum zorganizowało kilkanaście spotkań połączonych ze zwiedzaniem, na które zapraszani byli przedstawiciele różnych grup społecznych, organizacji, organizacji pozarządowych, szkół itp.
– Zakończenie inwestycji polegającej na modernizacji docelowej siedziby muzeum i otwarcie wystawy stałej było niezwykle istotnym punktem w życiu naszej instytucji. Pozwoliło to przede wszystkim poprzez niezwykle nowoczesną, multimedialną ekspozycję przywołać pamięć o tych mieszkańcach ziemi oświęcimskiej, którzy narażając życie swoje i swoich bliskich nieśli pomoc więźniom obozu Auschwitz – powiedziała dyrektor Muzeum Pamięci Mieszkańców Ziemi Oświęcimskiej Dorota Mleczko.
Pierwsza Noc Muzeów
14 maja 2022 r. muzeum zorganizowało pierwszą w swojej historii Noc Muzeów. Wzięło w niej udział ponad tysiąc osób. Największą atrakcją były pokazy mappingu – multimedialne prezentacje na ścianie muzealnego budynku.
Film „Kurierka” jest bardzo chętnie oglądany
Możliwość wykorzystania nowych pomieszczeń w codziennej pracy pozwoliła muzealnemu zespołowi na zintensyfikowanie wielu dotychczasowych działań. Efekt? W ciągu minionych 12 miesięcy próg muzeum przekroczyło 11 tysięcy osób. Setki z nich oprócz zwiedzenia ekspozycji stałej miały okazję obejrzeć film w reżyserii Marka Luzara pt. „Kurierka” poświęcony Władysławie Krystynie Rzepeckiej z domu Harat, podporucznik Armii Krajowej ps. „Wanda„. W 1943 roku jako 17-letnia dziewczyna dostarczyła do Warszawy dokumenty wykradzione przez więźniów obozu Auschwitz. Premierowy pokaz filmu odbył się 7 czerwca 2022 r. Uczestniczyli w nim najbliżsi członkowie rodziny pani Krystyny. Muzeum Pamięci Mieszkańców Ziemi Oświęcimskiej współfinansowało tę produkcję filmową. Poza Oświęcimiem film był wyświetlany w Muzeum Powstania Warszawskiego, oddziale Muzeum Krakowa – Fabryce Schindlera a także w takich miejscowościach jak Libiąż czy Bielsko-Biała. Wszystkie projekcje były i są bezpłatne.
Konferencje i spotkania
Działaniami, które niezmiennie cieszą się ogromną popularnością wśród mieszkańców są konferencje i spotkania, w tym spotkania ze świadkami historii. Dzięki nowoczesnej, multimedialnej sali konferencyjnej muzeum może je organizować w swojej siedzibie przy ul. Kolbego 2A w Oświęcimiu.
W ciągu ostatniego roku odbyły się trzy konferencje. Pierwsza związana z obchodami rocznicy wybuchu II wojny światowej była poświęcona powojennym losom dzieci z KL Auschwitz.
Druga, zorganizowana w marcu 2023 r. wspólnie z Małopolskim Centrum Doskonalenia Nauczycieli w Oświęcimiu i Centrum św. Maksymiliana w Harmężach nosiła tytuł: „Rola edukacji muzealnej w zachowaniu dziedzictwa pamięci”. Wraz z konferencją została zainaugurowana działalność Akademii Dziedzictwa Pamięci. W ramach akademii przewidziane były również takie działania jak: kuratorskie oprowadzanie po wystawie stałej, zwiedzanie wystawy „Klisze pamięci. Labirynty” Mariana Kołodzieja w Centrum św. Maksymiliana w Harmężach, zwiedzanie wystawy czasowej „Twarze pamięci” przy budynku Muzeum Pamięci Mieszkańców Ziemi Oświęcimskiej, prelekcje, spotkania i dyskusje dotyczące możliwości wykorzystania w procesie edukacji szkolnej przestrzeni muzealnych oraz warsztatów i lekcji muzealnych.
Bohaterem trzeciej konferencji (kwiecień 2023 r.) był urodzony w Oświęcimiu a bardziej niż w rodzinnym mieście znany w Krakowie, Szczawnicy i Wieliczce – artysta i fotograf Awit Szubert.
Ważną częścią działalności muzeum jest organizacja spotkań ze świadkami historii. Dzięki temu, przede wszystkim młodzi ludzie mają możliwość bezpośredniego spotkania i wysłuchania tych, którzy doświadczyli okrucieństwa wojny.
Rekordowym zainteresowaniem cieszyło się spotkanie ze świadkiem historii – Józefą Handzlik, która w lutym 2023 roku ukończyła sto lat. Dzięki transmisji na żywo w internecie jej opowieść mogli śledzić krewni w Stanach Zjednoczonych.
Komplet publiczności był również na spotkaniu ze świadkiem historii – Marią Jurczyk.
Spotkania ze sztuką i z muzyką
Warto zauważyć, że muzeum organizuje również spotkania w innych formach. Takie właśnie było np. wydarzenie związane z 79. rocznicą urodzin słynnego rzeźbiarza Igora Mitoraja, który wychował się w Grojcu koło Oświęcimia. 26 marca 2023 roku muzeum po raz pierwszy zaprezentowało publicznie obraz autorstwa artysty znajdujący się w muzealnych zbiorach. Sylwetkę twórcy przybliżyła prof. Joanna Kubicz z Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie.
Muzeum mając na uwadze różnorodne zainteresowania odbiorców przekazu historycznego organizuje także wydarzenia z cyklu „Muzycznie Historycznie” Pierwszy koncert z tego cyklu odbył się na początku ubiegłorocznych wakacji. Wystąpili wówczas Polscy Tenorzy. Kilka miesięcy później zagrał i zaśpiewał fortepianowo-wokalny duet Myrczek & Tomaszewski. Ta forma spotkań cieszy się bardzo dużym zainteresowaniem gości.
Szczególnym wydarzeniem z cyklu „Muzycznie Historycznie” był występ uczniów i nauczycieli z Państwowej Szkoły Muzycznej I stopnia im. K. Szymanowskiego w Oświęcimiu. Multimedialną audycja słowno-muzyczna zaprezentowana w muzealnej przestrzeni nosiła tytuł „Moja Niepodległa”.
Wydane cztery książki
Działalność wydawnicza jest ważną częścią prac prowadzonych przez muzeum. Od otwarcia wystawy Muzeum Pamięci Mieszkańców Ziemi Oświęcimskiej na rynku ukazały się trzy książki wydane przez muzeum, przy czwartej było ono wiodącym wydawcą. Album „Spacer po Oświęcimiu. Fotografie ze zbiorów Tadeusza Firczyka” w języku polskim i języku angielskim z historycznymi zdjęciami miasta został przygotowany z myślą o osobach, które chcą poznać Oświęcim i jego historię. Album był także prezentem dla obecnych na otwarciu ekspozycji stałej dla zwiedzających 1 maja 2022 r. Ważną, pokonferencyjną publikacją była książka „Pomoc miała twarz kobiety”. Konferencja pod tym samym tytułem, organizowana wspólnie z Międzynarodowym Centrum Edukacji o Auschwitz i Holokauście w Oświęcimiu, odbyła się w marcu 2022 r. Muzeum ma w planach wydanie książki w językach angielskim i niemieckim. Dwie kolejne pozycje – „Pomniki, miejsca pamięci, tablice pamiątkowe w Gminie Brzeszcze” pod redakcją dr. Jacka Lachendro (muzeum jako główny wydawca) i „Wielka podróż zwykłych ludzi” Andrzeja Kacorzyka przyciągnęły na spotkania autorskie w Osieku i w Brzeszczach mnóstwo osób. Ponad 120 uczestniczących w wydarzeniu w Brzeszczach książkę poświęconą historii ich gminy dostało bezpłatnie.
Działania edukacyjne i projekty
Dzięki możliwości wykorzystania nowych pomieszczeń wyposażonych w nowoczesne urządzenia Dział Edukacji jeszcze bardziej zintensyfikował swoją działalność. W trakcie minionych 12 miesięcy edukatorki muzealne przeprowadziły ponad 40 warsztatów, w których uczestniczyło niemal 900 osób w każdym wieku – od kilkuletnich maluchów do seniorów. Obecnie muzeum oferuje prawie 20 tematów warsztatów i lekcji muzealnych. Na szczególną uwagę zasługuje oferta dla osób ze szczególnymi potrzebami, które coraz częściej goszczą w muzealnych murach.
Z cyklem wspaniałych wydarzeń popularyzujących historię lokalną związana była realizacja, na przestrzeni 10 miesięcy, projektu pn. „Usłyszeć zapomniane głosy”. Jego podsumowanie przypadło na czerwiec 2022 r. Efektem pracy zespołów miłośników historii z Zatora, Kęt, Chełmka, Gorzowa, Malca, Oświęcimia i Brzeszcz oraz koordynatorek projektu – edukatorek muzealnych Anity Bury i Joanny Cebulskiej były piękne wystawy organizowane w miejscu ich powstania a później, sukcesywnie prezentowane jako wystawy czasowe w murach MPMZO.
Duże zainteresowanie mediów
Media tradycyjne i elektroniczne na bieżąco relacjonowały postępy prac przy modernizacji budynku muzeum i przygotowywaniu wystawy stałej. Po otwarciu wystawy, dzięki różnym inicjatywom i działaniom pracowników muzeum oraz bogatej ofercie kulturalno-dydaktycznej to zainteresowanie jeszcze bardziej wzrosło. Dość wspomnieć, że na przestrzeni ostatnich 12 miesięcy w stacjach telewizyjnych, stacjach radiowych, gazetach i serwisach internetowych dziennikarze zauważyli i przedstawili działalność muzeum w ponad 150 materiałach dziennikarskich.
Wystawy czasowe
Przy budynku muzeum można zwiedzać dwie wystawy czasowe. Pierwsza pt. „Muzeum Pamięci Mieszkańców Ziemi Oświęcimskiej – historia powstania” zawiera opisy i zdjęcia dokumentujące rozwój instytucji od 2018 r., modernizację siedziby i powstawanie wystawy stałej. Druga pt. „Twarze pomocy. Mieszkańcy ziemi oświęcimskiej w służbie człowieczeństwu” zawiera 21 biogramów z fotografiami osób szczególnie aktywnie działających na rzecz pomocy więźniom KL Auschwitz. Wkrótce zostanie rozbudowana o przedstawienie kolejnych sylwetek bohaterów.
W ciągu minionych 12 miesięcy pracownicy muzeum w dalszym ciągu intensywnie gromadzili zbiory, w tym tak bardzo ważne zapisy relacji świadków historii, oryginalne dokumenty i fotografie związane z przeszłością i dziedzictwem ziemi oświęcimskiej oraz bohaterskimi postawami mieszkańców, którzy nieśli pomoc więźniom obozu Auschwitz.
Obecnie w archiwalnych zasobach muzeów znajduje się łącznie ponad 150 godzin relacji zapisanych w formacie audio i wideo.
Dzięki ofiarności mieszkańców zbiory muzealne znacznie się powiększyły o przedmioty pochodzące z czasów niemieckiej okupacji. Jedną z najcenniejszych darowizn była bluza więźnia KL Auschwitz. Przekazał ją w marcu 2023 r. Andrzej Banaś – syn Alojzego Banasia, który w latach 1940-1942 był komendantem obwodu oświęcimskiego konspiracyjnego ZWZ/AK wchodzącego w skład Inspektoratu Bielskiego. 25 stycznia 1943 roku Alojzy Banaś został rozstrzelany przez Niemców w obozie Auschwitz z innymi konspiratorami.
Wymienione wyżej wydarzenia, które miały miejsce w ciągu minionych 12 miesięcy to, oczywiście, nie wszystkie, tylko najważniejsze działania podejmowane przez zespół pracowników Muzeum Pamięci Mieszkańców Ziemi Oświęcimskiej od rozpoczęcia działalności w zmodernizowanym budynku przy ulicy Maksymiliana Kolbego 2A w Oświęcimiu.
– Za nami rok intensywnej pracy obfitującej w wiele różnorodnych działań i wydarzeń. Nasze plany na najbliższe miesiące to przede wszystkim dalsza promocja naszego muzeum i wystawy stałej. Już 7 maja zapraszamy na koncert z okazji pierwszej rocznicy naszej działalności w nowej siedzibie. Kilkanaście dni później – 20 maja w ramach Nocy Muzeów planujemy multimedialny, historyczny mapping. Jesienią zapraszamy na konferencję popularno-naukową.
Przed nami także w najbliższych miesiącach zmiana organu prowadzącego naszą instytucję. Zmiana organizatora ma na celu poszerzenie zakresu działania muzeum wraz ze wzbogaceniem możliwości jego działania pod względem przedmiotowym, organizacyjnym i finansowym. Chcemy, aby nasz potencjał służył zarówno potrzebom regionalnym jak i ogólnokrajowym – podkreśliła dyrektor Muzeum Pamięci Mieszkańców Ziemi Oświęcimskiej Dorota Mleczko.
